AR-functie zorgt voor minder graafschade

Auteurs: Gerrit Tenkink / Ton Brands / Sogelink
Foto’s: Sogelink en Bru-nO

In Nederland ligt op dit moment ruim 1,7 miljoen kilometer aan kabels en leidingen onder de grond, waaronder leidingen voor water, gas en olie, evenals kabels voor elektriciteit en dataverkeer. Het is een drukbevolkt ondergronds landschap, en dit zal de komende jaren alleen maar drukker worden. Volgens Netbeheer Nederland moeten er de komende tien jaar tussen de 37.000 (+39 procent) en 54.000 (+57 procent) elektriciteitshuisjes worden bijgebouwd, en tussen de 80.000 en 105.000 kilometer kabel worden gelegd.

Verplichte Klic-melding

Bij machinaal grondroeren is het verplicht om een Klic-melding aan te vragen, ongeacht de diepte van het graafwerk. Ga je graven met een schep, dan moet je een Klic-melding aanvragen en bij de hand hebben wanneer het gaat om een diepte vanaf 40 centimeter. Deze verplichtingen zijn geldend voor zowel bedrijven als particulieren (en ongeachte particuliere grond of openbare ruimte).

Het doel van een Klic-melding is om bij te dragen aan het voorkomen van graafschade en gevaarlijke situaties door het verkrijgen van kabel- en leidinginformatie van de plek waar je gaat graven. Deze informatie moet middels een Klic Viewer digitaal op de graaflocatie beschikbaar zijn tijdens het werk. De Klic App is de meest populaire Klic Viewer in Nederland.

Recent heeft Sogelink de functie van Augmented Reality (AR) binnen deze app toegevoegd. Klic in AR biedt een innovatieve manier om in het veld veiliger en sneller informatie te bekijken. AR helpt gebruikers om beter te begrijpen waar kabels en leidingen zich onder hun voeten bevinden, wat de veiligheid en efficiëntie tijdens het graven vergroot.

Sogelink is het bedrijf achter de Klic App van GOconnectIT. “De integratie van AR in onze software past binnen de bredere innovatiestrategie van Sogelink, die zich richt op geavanceerde technologieën zoals AR/VR, kunstmatige intelligentie en Digital Twin. Deze innovaties zijn gericht op het versnellen van processen, het verminderen van fouten en het vergroten van de veiligheid in de bouw- en infrasector”, vertelt Simone Wismans, Marketing & Sales Director bij Sogelink.

Wismans schetst een bekend beeld: grondroerders met 2D-bouwtekeningen en met beschikbare informatie over kabels en leidingen (KLIC) bepalen in de Klic App waar zij kunnen graven. “Dankzij de AR-innovatie kunnen zij de KLIC nu driedimensionaal op hun scherm zien. Ofwel: van de traditionele 2D-kaartweergave naar een 3D-ervaring in het live camerabeeld. Hierdoor kan de grondroerder beter interpreteren waar kabels en leidingen liggen”, aldus de Sogelink-directeur.

Makkelijker werken

De aanleiding voor de AR-toevoeging is het verhogen van het gebruiksgemak. “Aangezien er de komende jaren meer gebouwd gaat worden in Nederland, is het belangrijk dat we KLIC simpel houden, zodat iedereen overweg kan met de Klic App”, aldus Wismans. Door de KLIC door je camera te bekijken, begrijp je beter waar kabels en leidingen kunnen liggen en waar gegraven moet worden om schades aan ondergrondse kabels en leidingen voor te zijn.

Toename graafschades

Een andere belangrijke reden voor de AR-innovatie is het toenemend aantal graafschades in Nederland. In de schaderapportages van 2023, gepubliceerd door de RDI, geven netbeheerders aan dat hun kabels vorig jaar bijna 49.000 keer beschadigd zijn geraakt door graafwerkzaamheden. In 2019 lag dit aantal rond de 41.000. “Een graafschade kan ervoor zorgen dat een hele wijk lange tijd geen licht, televisie, internet of warm water heeft. Dit brengt ongemak onder bewoners, een mogelijk gevaarlijke situatie voor de grondroerder en veel herstelkosten met zich mee”, verklaart Wismans.

Beter beeld van de ondergrond

Netbeheerders en aannemers kampen tot 2050 met een enorme uitdaging die de maatschappij ook gaat merken: het plaatsen van 50.000 nieuwe wijkstations en het leggen van 100.000 kilometer aan ondergrondse kabels. Dit komt overeen met het maandelijks aanleggen van ondergrondse kabels van Maastricht tot Groningen. Dit betekent dat het ondergronds nog veel drukker wordt. Op dit moment ligt er 1,7 miljoen kilometer aan kabels en leidingen in Nederland, en daar komt in korte tijd veel bij. “Door de energietransitie wordt het steeds belangrijker om te weten wat er precies onder de grond ligt. Een duidelijk beeld van de ondergrondse infrastructuur is belangrijk om te kunnen plannen, te werken en om schades te voorkomen”, concludeert Wismans.

“Tot op heden moest de gebruiker de KLIC op de kaart lezen en vervolgens de informatie in zijn of haar hoofd omzetten om te bepalen waar het kabelwerk in de werkelijke wereld ligt”, licht Wismans toe. “Hierdoor is het soms moeilijk in te schatten waar je staat ten opzichte van kabels en leidingen. Met de AR-toevoeging wordt dit makkelijker. Je filmt je directe omgeving met je telefoon of tablet en ziet de KLIC in 3D op je scherm. Als je over de werkplaats loopt en tegelijkertijd filmt, zie je dus de kabels en leidingen onder je voeten door en voor je langs ‘lopen’. Klic in Augmented Reality helpt de gebruiker met de automatische transformatie van ligging op kaart naar ligging in de werkelijke wereld”, zegt Wismans, die wel vermeldt dat de exacte diepteligging (Z-waarde) van de kabels en leidingen vaak een ontbrekende variabele is in de Klic-melding. “Netbeheerders zijn verantwoordelijk voor het aanleveren van deze informatie. Gelukkig worden netten steeds nauwkeuriger ingemeten inclusief Z-waarden, bijvoorbeeld door slimme inmeetsoftware. Met het oog op de energietransitie zien we dat partijen dit steeds meer doorvoeren, waardoor de liggingsgegevens steeds betrouwbaarder en nauwkeuriger worden. Belangrijk is dat AR binnen de Klic App vooral dient als een verbeterde visualisatietool, dus van 2D op de kaart naar 3D via je camera, en niet altijd de werkelijke fysieke ligging van de kabels en leidingen weergeeft.”

Ook voor advies- en ingenieursbureaus

De Klic App is niet alleen voor degenen die zich daadwerkelijk met het graafwerk bezighouden. Wismans: “Advies- en ingenieursbureaus denken soms dat een Klic-melding niet nodig is als er geen graafwerkzaamheden plaatsvinden. Er is echter een verplichte richtlijn voor het zorgvuldig graafproces (CROW 500) waar iedereen zich in de graafketen aan moet houden, waaronder dus ook advies- en ingenieursbureaus. De AR-functionaliteit werkt ook voor oriëntatie-Klic-meldingen. Deze oriëntatiemeldingen, die specifiek zijn bedoeld voor situaties waarbij niet direct gegraven wordt, helpen bij het in kaart brengen van ondergrondse risico’s. De toevoeging van Klic in AR binnen de Klic App biedt voor advies- en ingenieursbureaus vooral voordelen om te oriënteren, bijvoorbeeld in omgevingen met weinig referentiepunten, zoals landelijke gebieden. En niet onbelangrijk, het biedt een laagdrempelige en heldere visuele manier om te communiceren op locatie en met belanghebbenden, wat voordelen oplevert, ongeacht het taalniveau of de behendigheid met digitale middelen.

Over de Klic App 

Zoals gezegd moet iedereen die in Nederland machinaal gaat graven, een Klic-melding doen en deze gegevens volledig digitaal op graaflocatie bekijken. Als de gravende partij een melding doet, ontvang hij van netbeheerders in zijn graafgebied relevante informatie over de ligging van kabels en leidingen. Deze informatie komt in de Klic-melding in de Klic-App te staan. Hiermee voldoen zowel particulieren, werkgevers als werknemers aan de Wibon (Wet informatie-uitwisseling bovengrondse en ondergrondse netten en netwerken). Er wordt regelmatig gehandhaafd op naleving van de Wibon. Met de Klic App kunnen forse boetes worden voorkomen. “De Augmented Reality-functie in de Klic App is vanaf eind 2024 voor iedereen beschikbaar. Dat geldt dus ook voor de aannemer en de installateur die gebruik maakt van de Klic App.”

Wat is augmented reality

De Nederlandse vertaling voor ‘augmented reality’ is ‘toegevoegde realiteit’. Deze term wordt gebruikt om te beschrijven hoe digitale informatie en beelden worden toegevoegd aan de fysieke wereld, waardoor een verrijkte visuele ervaring ontstaat.

Augmented reality (AR) is een technologie die digitale elementen zoals beelden, geluiden en andere zintuiglijke input toevoegt aan de fysieke wereld, vaak via een smartphone, tablet of AR-bril. In tegenstelling tot virtual reality (VR), waarbij gebruikers volledig ondergedompeld worden in een virtuele omgeving, overlayt AR de digitale content op de echte wereld. Dit kan variëren van eenvoudige informatie zoals tekst of grafieken tot complexe interactieve 3D-objecten. Toepassingen van AR zijn divers, zoals in gaming (bijvoorbeeld Pokémon GO), onderwijs, medische visualisaties, navigatie en winkelervaringen, waarbij gebruikers extra informatie en een verrijkte beleving krijgen in hun fysieke omgeving. Een concreet voorbeeld van augmented reality in een industriële toepassing is het gebruik van AR-brillen door onderhoudsmonteurs bij fabrieken.