Berry van Egten: ‘Licht is een vak’

Tekst: Martin Bongers en Ton Brands

Foto’s: Lighting Design Academy, Shutterstock en Unsplash, LinkedIn Sales Solutions

Berry van Egten heeft tientallen jaren ervaring als lighting designer en kan gepassioneerd vertellen over alles wat met verlichten te maken heeft. Al in 1993 richtte hij zijn bedrijf Berlux Lichtarchitectuur op. “Ons team houdt zich bezig met lichtontwerp, lichtadvies en lichtkunst”, vertelt hij.

De opdrachtgevers zijn divers: van kantoren tot kerken en van overheidsgebouwen tot gezondheidszorg, musea en fabrieken. Berlux houdt zich bezig met allerlei aspecten van verlichting. Toetsing aan normen en regelgeving, deelnemen aan normcommissies, lichtmetingen, human centric lighting, armatuurontwerp, toetsingen als externe expert, lichtberekeningen, controls, programmeren van lichtscenes en visualisaties. Of, zoals Van Egten het omschrijft: “Spelen met licht doen we graag. Zo nemen we onder meer veel en graag deel aan lichtevenementen zoals het Amsterdam Light Festival, Glow en Lights in Blokzijl. Of we zijn workshopleider bij Lights in Alingsas, de Lightbiënnale in Tallinn, ELDA- en PLDA-workshops in diverse landen.”

Lichtonderwijs

Het team van Van Egten is ook actief in lichtonderwijs. “Onze docenten zijn dol op licht en verlichten”, vertelt hij. “Ze zijn niet alleen als docent actief, maar ook als expert in de dagelijkse praktijk. Het wordt nog weleens vergeten, maar licht is een vak”, benadrukt Van Egten. “We geven opleidingen en cursussen en schrijven lesstof en handboeken. Ook publiceren we vele artikelen, houden we voordrachten op congressen en symposia en zijn we actief lid van een aantal licht gerelateerde organisaties. De meeste lichtlessen verzorgen we onder de naam van onze onderwijstak ‘Lighting Design Academy’, waar jaarlijks ruim vijfhonderd professionals ons bezoeken voor een verdere verdieping van hun lichtkennis. Maar misschien wel het belangrijkste is dat we houden van ons vak en deze passie verwerken we in al onze lichtontwerpen.”

Slimme verlichting

De vraag naar slimme, gepersonaliseerde toepassingen neemt snel toe, constateert Van Egten. Een logische oorzaak is de vergrijzing. Ouderdom komt met gebreken, dus zowel in de zorg als in de thuisomgeving wordt gezocht naar oplossingen om toch zo comfortabel mogelijk te kunnen leven. Een andere reden kan gevonden worden in de arbeidsmarkt. Vooral jonge mensen stellen hoge eisen aan hun werkomgeving. Van Egten: “De jongere generatie wil een gezellige, huiselijk omgeving. Fijn licht is dan een relatief voordelige manier om je personeel vast te houden.”

Maar verlichting is veel meer dan ‘sfeer alleen’. Personeelsafdelingen dienen rekening te houden met een gezond binnenklimaat, inclusief cardiane verlichting, die inspeelt op het seizoen en het dagritme. Immers: in een gezond kantoor zijn gebruikers productiever en is er minder ziekteverzuim. Van Egten beaamt dat: “Alles wat met binnenklimaat te maken heeft – zoals verlichting, luchtverversing, verwarming en koeling – raakt maar een klein deel van het bedrijfsbudget. Als we daar nog iets vanaf halen, dan tikt dat niet aan. Maar als je personeel minder snel ziek wordt door optimale, gezonde werkomstandigheden, dan bespaar je echt!”

Om je – ook als installateur – te kunnen onderscheiden en je te kunnen profileren is kennis nodig. Installateurs hebben het er eigenlijk te druk voor, maar bijspijkercursussen zijn onontbeerlijk. Van Egten: “Producenten en architecten bedenken voortdurend nieuwe dingen; dat gaat sneller dan menig installateur het bij kan houden.” En dat is jammer, want daardoor wordt de potentie niet benut. De nieuwe generatie led-techniek is uitermate geschikt voor individuele werkplektoepassingen – en dus voor energiebesparing. “Vaak wordt wel TL vervangen, maar laten ze het oude armatuur zitten”, zegt Van Egten. “Of aan/uit gaat gewoon via de oude schakelaar. Dat stoort mij, als lichtspecialist. Led is fantastisch om te sturen en te regelen.”

Speciale opleiding

Installateurs zijn ‘van nature’ productgericht. Maar als het om kennis gaat, is het belangrijk om te beseffen dat het niet alleen om de hardware gaat. Van Egten: “Wat bijgeleerd moet worden – en wat geld gaat opleveren – is aandacht voor de ‘zachte’ aspecten, zoals sfeer, welzijn, productiviteit. Kortom, de hele menselijke kant.” Daar is inmiddels een opleiding voor, te volgen bij de Lighting Design Academy. Het gaat om de ‘Kennisregeling Binnenverlichting’, een initiatief van Fedet, de Nederlandse Licht Associatie en Techniek Nederland. De Academy leidt jaarlijks circa vijfhonderd professionals op. Maar hoe wordt ook de installateur er zich bewust van, dat hier geld mee verdiend kan worden?” Van Egten: Techniek Nederland zou inderdaad best eens wat meer aan de marketing mogen doen. Hun belang is het immers, om extra verdienvermogen te vinden voor de installateur. Met de opleiding kan dat.”

‘Een gloeilamp is nog het meest duurzaam’

Duurzaamheid is een rekbaar begrip, dat al in de communicatie verwarring kan opwerpen. Wanneer is iets duurzaam? Daarover wordt vaak verschillend gedacht door fabrikanten, leveranciers en gebruikers. Eerst maar eens een taalkundige verklaring. ‘De Dikke Van Dale’ biedt hulp.

Duurzaam betekent volgens dit woordenboek allereerst lang durend, bijvoorbeeld ‘een duurzame vrede’. Duurzaam houdt bovendien in: weinig aan slijtage of bederf onderhevig. Bijvoorbeeld: ‘eikenhout is duurzaam’. Tot slot betekent duurzaam ook: het milieu weinig belastend: ‘duurzame energie wind, zon, waterkracht enzovoort en duurzaam produceren’.

Maar dan komen we al op een hellend vlak, concludeert het artikel van Martin Bongers elders in dit tijdschrift. Een PV-installatie inclusief thuisbatterij bespaart fossiele energie, maar waar laten we die afgedankte baterijen? En hoe zit het met de productie van al die nieuwe technologie? Kost dat geen enorme hoeveelheden zeldzame grondstoffen? Kortom: wat is de ecologische ‘voetafdruk’? Ook Berry van Egten heeft zo z’n twijfels: “De vraag naar led-verlichting is booming, dat merken we allemaal. Maar al die componenten en chemicaliën, die komen ergens vandaan. Meestal van ver. Het is wel zo fair om dan de hele logistieke cyclus en alle milieuaspecten mee te nemen.”

De energie- en grondstoffenconsumptie van de ‘duurzame ontwikkelingen’ is soms onevenredig groot. Van Egten daarover: “Zal ik iets geks zeggen? Een gloeilamp is dan nog het meest duurzaam: beetje glas, wat wolfraam en een stukje ijzer. Simpele grondstoffen die overal in de wereld vindbaar zijn.”