De zon blijft nog wel even schijnen

Tekst: Martin Bongers
Foto’s: Good! Events & Media

Onder leiding van dagvoorzitter Eric Corton (“Tja, ook ik had een ‘Amerikaan’, 7 liter, 1 op 2”) werden experts uit binnen- en buitenland aan de tand gevoeld. Zij gingen vooral in op wat er nodig is om de groei vast te houden. Want dat de markt voorlopig nog blijft groeien, daarover was men eensgezind.

Nationaal Solar Trendrapport 2023

Centraal stond het Nationaal Solar Trendrapport 2023, samengesteld door Daan Jansen, senior researcher van onderzoeksbureau Dutch New Energy Research. In lijn met de titel van het congres, Solar in 2030, toonde Jansen ons een forecast van de komende jaren. Zowel per vierkante meter als per hoofd van de bevolking, hebben wij de meeste zonnepanelen; geen land ter wereld dat ons dat nadoet. Maar: het geïnstalleerde zonnestroomvermogen zal langzaam afvlakken. Anders gezegd: de groei krimpt. Jansen: “Het aandeel ‘residentieel’ (huishoudens) zal relatief toenemen, tot bijna de helft. De zakelijke installaties nemen dus relatief af.” Want vooral die zakelijke capaciteit zal last hebben van de dreigende tekorten. Naast grondstoffen, materiaal en personeel zijn dat volgens Jansen vooral het tekort aan netcapaciteit en de stijgende financieringskosten.

Wil je panelen kunnen recyclen, dan moet je daar tijdens de ontwerpfase al rekening mee houden

In tegenstelling tot ‘residentieel’, hebben zakelijke projecten ook nog eens te maken met complexe subsidiemechanismen (zoals de SDE) die tot strenge installatie-eisen leiden. Tellen we daarbij op het eventuele afbouwen van die subsidie in 2025 en het feit dat we sinds 2022 overdag een lagere stroomprijs hebben dan in de nacht, dan is het voorspelbaar dat investeerders in zakelijke, langlopende projecten een meer risicomijdende houding zullen aannemen. Jansen: “Veel projecten staan nu al ‘in de wacht’, anderen trekken zich wellicht helemaal terug.”

Mismatch

Het zonnestroomvermogen zal dus blijven toenemen, maar minder heftig. Een belangrijke voorwaarde voor die toename is het opvangen van pieken en dalen. Jansen: “Inderdaad, zonne-energie is een seizoensproduct. Maar ook structureel ontstaat er een mismatch. Er komt een moment dat het aanbod de vraag overstijgt. Wat doen we dan? Steeds meer batterijen inzetten? Daar geloof ik niet in. Nog meer capaciteit najagen is daarom op langere termijn minder urgent dan het netwerk smart maken, het slimmer matchen van vraag en aanbod, via platformen.”

Wijnand van Hooff (CEO Holland Solar) laat eenzelfde geluid horen. “Als we willen groeien, dan is het van belang dat we alle ruimte benutten. Daken, land, water.” Want volgens Van Hooff verdubbelt de vraag tot 2030. Maar raakt het net daarmee vol? “Nee, dat hoeft niet. Niet als we ‘verslimmen’, flexibel omgaan met vraag en aanbod.”

Het congres is echt veel drukker bezocht dan de voorgaande aflevering; er zijn meer kostuums ook

Ivo van dam, CTO van PowerField, denkt genuanceerd over manieren om netfluctuaties op te vangen, dus ook in hardware-termen. Zoals opslag in de aarde. In lijn daarmee liet Van Dam al weten dat de 500 miljoen aan investeringen die PowerField onlangs heeft opgehaald, gebruikt zal worden voor de ontwikkeling van een virtueel platform: een verzameling van decentrale opwekkingsinstallaties, afnemers en batterijen die vanaf een centraal punt wordt aangestuurd.

Power to the people

Ook Peter Palensky (TU Delft) onderschrijft de noodzaak tot flexibilisering en zijn oplossing komt in de buurt van die van Ivo Van Dam. Voor Palensky is een ‘digitale transformatie’ de sleutel: een intelligent netwerk dat zichzelf automatisch in balans houdt. Waar verdeelstations autonoom beslissen of de elektriciteit naar het landelijke netwerk gaat, of lokaal wordt ingezet. Lokaal? “Inderdaad, ik voorzie een grote rol voor decentrale, door burgers beheerde initiatieven. Juist die digitalisering stelt hen in staat om actief mee te doen.”

Citizen empowerment, power to the people? Jansen daarover: “Burgerparticipatie zoals in de landbouw? Dat zie ik in de energiesector niet zo snel gebeuren. Coöperatieve initiatieven bijvoorbeeld, worden in onze sector vooral opgezet vanuit een financieel oogmerk, niet vanuit disruptieve motieven.”

Circulariteit

Een terugkerend thema was circulariteit. Uiteraard. De circulariteit van zonnepanelen is te lang facultatief geweest. Gerard de Leede (CTO Solarge) daarover: “Tot 2030 komen er uit de EU en Nederland harde eisen. Met andere woorden: willen we als sector blijven groeien, dan zijn er stappen nodig.” De Leede, om de urgentie te visualiseren: “In 2040 is de jaarlijkse afvalberg PV-panelen zo groot als een ring om de evenaar, met een breedte van 100 meter.”

Terecht denkt Gianluca Coletti (Programma coördinator TNO), dat dergelijke eisen zich niet zo gemakkelijk laten omzetten in daden. Het vereist namelijk een totaal ‘omdenken’, bij alle ketenpartners. “Want wil je panelen kunnen recyclen, dan moet je daar tijdens de ontwerpfase al rekening mee houden.” Kortom: je moet gaan inkopen, ontwerpen en produceren met het hergebruik al in het achterhoofd. Maar als dat bij het gemiddelde koffiezetapparaat nog steeds niet lukt, waarom zouden we dat – op redelijk korte termijn al – voor panelen dan wel mogen verwachten? Ook volgens Daan Jansen komen we, internationaal, helaas nog niet verder dan het recyclen van ‘laaghangend fruit’, zoals de aluminium randen om de panelen.

Jevons-paradox

Paul Schenderling (Postgroei Nederland) is wat die recycling betreft kritisch: onze aanname dat circulaire oplossingen zorgen voor een meer rationele omgang met grondstoffen, klopt namelijk niet. Zeker, leveranciers van zonnepanelen kunnen minder materialen verspillen, door recycling. Maar een dergelijke efficiency leidt doorgaans tot lagere kosten en lagere prijzen. Dit moedigt consumenten (maar ook bedrijven) juist aan om nog méér panelen te verspillen, want het is toch goedkoop. En weg is de grondstoffenbesparing! In de gedachten van Schenderling: “Aan de consumptiekant is er nauwelijks beleid. Zolang we aan vraagzijde geen gedragsverandering teweegbrengen, heeft het weinig zin om aan de productiezijde wel te interveniëren.”

De grootste Solar-vakbeurs van Noordwest-Europa

Voor in de agenda: Solar Solutions International. Van dinsdag 14 tot en met donderdag 16 maart. Locatie: Expo Greater Amsterdam Stelling 1, 2141 SB Vijfhuizen. Meer dan vijfhonderd innovaties en ruim honderd praktische seminars over de nieuwste ontwikkelingen rondom energieopslag, zonnepanelen en slimme producten. Gelijktijdig vindt daar ook Duurzaam Verwarmd plaats, de internationale vakbeurs voor duurzame klimaattechnieken (HVAC).

Congres Solar in 2030

Het congres Solar in 2030 werd georganiseerd door Good! Events & Media, Solar Solutions International, Solar365 en DNE Research in samenwerking met Holland Solar, Energy Storage NL, Techniek Nederland en vrijwel alle belangrijke bedrijven uit de solarsector.

Het verspreiden van de gehele samenvatting is uitsluitend toegestaan door het publiceren van de downloadlink: https://www.solarsolutions.nl/trendrapport/