Ing. M. de Wit- Blok

De Koninklijke Marine beschikt over een groot aantal verschillende schepen. Bijvoorbeeld mijnenjagers, fregatten en onderzeeboten maar tevens het ondersteuningsvaartuig Zr.Ms. Pelikaan. Dit schip ondersteunt de inzet van de Nederlandse Defensie in het Caribisch gebied. Onder andere bij het in gereedheid brengen van eenheden die het grondgebied verdedigen, bij het onderhouden van de internationale samenwerking of het ondersteunen van de civiele autoriteiten. Dit laatste is onder meer aan de orde bij natuurrampen zoals orkanen waar snel mensen en materieel ter plaatse moeten komen en gewonden afgevoerd. Een veelzijdig schip dus dat – behoudens de militaire communicatiemiddelen – te beschouwen is als een civiel schip.

Onderhoud

Het onderhoud van dit ondersteuningsvaartuig gebeurt in principe in de regio waar het ligt en operationeel is. Dit gaat dan om het jaarlijkse, het 3 jaarlijkse en het 6 jaarlijkse onderhoud. De eigen mensen van de Koninklijke Marine voeren daarbij, in samenwerking met een externe werf, onderhoud uit volgens een vooraf opgesteld plan. Daarbij kunnen zij de originele leverancier inschakelen wanneer er problemen zijn met complexe systemen.

De zogenaamde ‘Mid Life Upgrade’ behoort níet tot de taak van de eigen mensen. Wiebe van der Haar is senior project engineer en teamleider ‘Klein Boven Water’ bij de Defensie Materieel Organisatie (DMO) en geeft aan: “Dit type onderhoud wordt uitgevoerd wanneer een schip op ongeveer de helft van zijn verwachte levensduur is. Een uitgebreide upgrade is dan noodzakelijk omdat verschillende systemen sterk verouderd zijn. Dit betekent dat mogelijk geen reserveonderdelen meer beschikbaar zijn of dat deze systemen te veel aan functionaliteit missen ten opzichte van de ‘huidige stand der techniek’. Ook kan het zijn dat inmiddels nieuwe wet- en regelgeving van kracht is die wijzigingen noodzakelijk maakt. Kortom: een grote klus die we niet met onze eigen mensen op locatie uitvoeren, maar uit handen geven. In dit geval aan de oorspronkelijke scheepsbouwer Damen Shipyards Den Helder.”

Alle benodigde werkzaamheden worden door Damen in het voortraject in nauwe samenwerking met de DMO en de Koninklijke Marine vastgesteld. Dit op basis van inspecties die zowel op Curaçao als later in Nederland zijn uitgevoerd. Vervolgens zijn door Damen verschillende onderaannemers gecontracteerd voor de diverse werkzaamheden. De voorkeur ligt in principe bij de bedrijven die oorspronkelijk ook aan het schip hebben meegebouwd. Deze Original Equipment Manufacturers (OEM-ers) zijn immers het beste op de hoogte van hun eigen installaties maar ook van de ontwikkelingen die zich daarna hebben voorgedaan. Hiermee zijn deze partijen goed in staat het schip te voorzien van de meest actuele en toekomstgerichte oplossingen.

Partner Alewijnse

Voor het onderhoud aan alle elektrische installaties aan boord, is Alewijnse Marine benaderd. Deze systeemintegrator werkt al jaren samen met Damen waar het aankomt op het bouwen en onderhouden van elektrische systemen voor schepen voor de Koninklijke Marine. Zo ondersteunde het bedrijf de scheepsbouwer bij de elektrische installatie voor onder andere de Hollandklasse OPV’s en het Joint Support Ship (JSS) Zr.Ms. Karel Doorman. Begin juli is bovendien het contract getekend voor de complete installatie van de elektrische systemen, inclusief militaire apparatuur, aan boord van het Combat Support Ship (CSS) Zr.Ms. Den Helder.

“Zr.Ms. Pelikaan is wat dat betreft minder ‘spannend’ maar natuurlijk net zo belangrijk voor Defensie om efficiënt en veilig hun taak te kunnen uitvoeren”, geeft contract manager Perry Eikelenboom aan. “De ‘spannende’ dingen zaten bij dit project eigenlijk op een heel ander vlak. Het contract is namelijk getekend in augustus 2019 waarna we in januari 2020 in Den Helder zijn gestart met onze werkzaamheden (figuur 1). Niet veel later werden de eerste maatregelen in het kader van het COVID-19 virus afgekondigd waarmee de topprioriteit kwam te liggen bij de veiligheid van onze medewerkers en co-werkers. De regels omtrent de sociale afstand en het minimale aantal mensen dat op locatie aanwezig mocht zijn, legde uiteraard druk op het projectschema. Anderzijds had iederéén te maken met deze regels en is het uiteindelijk goed gelukt om in nauwe samenwerking met de werf onze medewerkers veilig én efficiënt te laten werken.”

Het project

Hoewel er ten aanzien van de technische werkzaamheden weinig problemen werden verwacht, wist Alewijnse op voorhand wel dat de klus omvangrijk zou zijn en de tijd om hem uit te voeren relatief kort. Perry Eikelenboom: “Onze taak was om álle elektrische systemen na te lopen, te inspecteren en te beoordelen op onder meer functionaliteit, veiligheid en toekomstbestendigheid. Dat begint al bij alle bekabeling die door het schip loopt en op vele plaatsen door de vele wanden wordt gevoerd. De inspectie hiervan is een tijdrovende bezigheid en uiteraard was het op diverse plaatsen noodzakelijk nieuwe bekabeling te trekken en vooral doorvoeren opnieuw waterdicht te maken. En aangezien deze lang niet altijd op een toegankelijke locatie zitten… “ (figuur 2)

Verder is een groot aantal systemen op het schip volledig vervangen door een moderne variant. Perry Eikelenboom: “Zeker elektrische systemen verouderen in deze tijd snel dus veel apparatuur was aan vervanging toe. Je moet hiermee zeer zorgvuldig omgaan. De elektrische installaties vormen feitelijk het hart van het schip en zijn onder andere verantwoordelijk voor een goed verloop van nautische processen. Bijvoorbeeld de aansturing van de voortstuwing, alle apparatuur op de brug, de interne en externe communicatie en plaatsbepaling. Daarnaast spelen ze een rol in de meer civiele zaken zoals ventilatie, verlichting en het voeden van alle keukenapparatuur. Last but not least moet de hoofdinstallatie geschikt zijn voor het aansluiten van de apparatuur van alle secundaire systemen.”

1:1 vervanging

In veel gevallen was het mogelijk om verouderde systemen 1:1 te vervangen door nieuwe varianten; eventueel met kleine aanpassingen (figuur 3). Bijvoorbeeld de alarm-, monitoring- en controlesystemen (voor het controleren van het niveau in brandstof- en watertanks, melders die aangeven of deuren geopend of gesloten zijn, rookmelders enzovoorts) waren sterk verouderd. De nieuwe systemen zijn afkomstig van dezelfde fabrikant – Praxis – en zijn niet alleen sneller maar ook intuïtiever te bedienen via een (fraai) grafisch beeldscherm. Bovendien is in de nieuwe situatie ook de besturing van alle navigatieverlichting geïntegreerd waardoor deze nu op verschillende plaatsen is te bedienen. Tevens is alle navigatieverlichting vervangen door LED.

Perry Eikelenboom: “Het vervangen van deze systemen – waarbij Praxis de software heeft gerealiseerd – was qua mensen en middelen de grootste klus op het schip. Verder zijn alle radarsystemen vervangen en is een nieuw telefooncentrale en CCTV-systeem geïnstalleerd. De laatste betreft een camerasysteem voor het monitoren van de verschillende ruimtes in en om het schip zoals de machinekamer en de deuren waardoor mensen naar binnen en buiten kunnen gaan (figuur 4). Hieraan zijn ook enkele camera’s toegevoegd; bijvoorbeeld op de plaats waar mensen aan boord komen.

Aanpassing en uitbreiding

Een serieuze wijziging binnen het schip was de kleine herinrichting van het interieur. Waar het oorspronkelijk ooit gebouwd was voor uitsluitend mariniers als opstappers – dus 100% uit mannen– stappen tegenwoordig ook eenheden van de Koninklijke Landmacht aan boord waar ook vrouwen werkzaam zijn. Speciaal voor hen zijn in het ondersteuningsvaartuig aparte voorzieningen gerealiseerd. Perry Eikelenboom: “Verder is de ruimte waar militairen hun vrije uren kunnen doorbrengen of even tot rust kunnen komen aangepast. Voorheen was een bar beschikbaar die echter in de vrije doorloop stond waardoor het niet eenvoudig was om het een beetje gezellig te maken. Met de realisatie van een afgescheiden ruimte voor de bemanning is de situatie een flink stuk verbeterd!”

Op naar de volgende helft

Rond de zomervakantie zijn alle technische werkzaamheden in de haven van Damen afgerond en de bijbehorende testen uitgevoerd. Hierna gaat het schip door naar de Marinehaven waar de Koninklijke Marine verder gaat met een set eigen testen. Wiebe van der Haar: “Wanneer alle systemen technisch zijn getest en goed bevonden, controleren wij vervolgens – in deze volgorde – of het schip veilig is om in te kunnen wonen en werken, of onze militairen er veilig mee de zee op kunnen gaan en tot slot of ze er veilig hun operationele werkzaamheden mee kunnen uitvoeren. Hierna kan hij weer terugvaren naar het Caribisch gebied.”

Samenwerken met Defensie

De samenwerking tussen Defensie en het bedrijfsleven gebeurt in Nederland binnen de ‘Gouden Driehoek’ waarin ook onderzoeksinstituten betrokken zijn. Door gezamenlijk zowel toegepast als conceptueel vooruit te kijken naar ontwikkelingen en behoeften van Defensie, is er snel en gericht te innoveren. Veel bedrijven die met of voor Defensie werken  – waaronder Damen en Alewijnse – zijn hiertoe lid van belangenbehartiger NIDV (Stichting Nederlandse Industrie voor Defensie en Veiligheid). Deze Stichting organiseert o.a. netwerkevenementen om de diverse partners te informeren en samen te brengen.