Hoe ga je als installateur om met het vlamboogrisico?

Auteur: Hans Picard, Manager Aftermarket & Consulting Services bij Eaton Electric

Ongevallen met elektrotechnische installaties worden vaak veroorzaakt door aanraking van spanningvoerende delen. Dat is een groot risico waar iedereen die werkt in de elektrotechniek zich terdege van bewust is. Ongevallen met vlambogen komen minder vaak voor. Dat is misschien ook de reden dat vlambogen minder aandacht krijgen. Toch zijn de gevolgen ervan vaak veel ernstiger, voor zowel professionals als omstanders. Terecht dus dat vlambogen en de bijbehorende beschermingsmaatregelen in de dit jaar vernieuwde NEN 3140 expliciet genoemd worden.

Gevaarfactor van vlambogen

De gevaarfactor van een vlamboogongeval is niet zozeer de spanning, maar de hitte die ontstaat. Die is zo groot dat koper kan smelten en tot gas transformeert, waarbij het vele duizenden malen in volume toeneemt. Dat betekent een explosie met hete gassen die vanwege de drukgolf ook op een aantal meters afstand schade en letsel veroorzaakt. Er zijn gevallen bekend van ongevallen waarbij omstanders op enkele meters afstand ernstig (zelfs levensbedreigend) letsel opliepen.

Menselijke fout is nooit uit te sluiten

Voorkomen van vlambogen is dus prioriteit nummer 1. Algemene stelregel is dan ook dat werkzaamheden uitsluitend worden verricht op spanningsvrij gemaakte systeemdelen. Toch is dat in de praktijk niet altijd mogelijk. Een installateur moet metingen verrichten bij een installatie in bedrijf of fouten opsporen. En als na de werkzaamheden de installatie weer in bedrijf wordt gesteld, kan er ook nog een foutstroom ontstaan met een risico op vlambogen. De praktijkvoorbeelden zijn zeer gevarieerd en voor de hand liggend: een menselijke vergissing, een reflex, een vergeten steeksleutel, een losse draad en ga zo maar door. Hoe veilig installatie en onderdelen ook zijn, een menselijke fout is nooit uit te sluiten. Dus behalve voorkomen is beschermen noodzakelijk.

Voorkomen en beschermen

In tabel 106 van de NEN 3140 is de keuze van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) tegen vlambogen beschreven bij werkzaamheden in de gevarenzone. Er wordt nog weleens gedacht dat de standaardhelm met gelaatscherm (uit de NEN-EN 166) voldoende bescherming biedt tegen vlambogen. Dat is niet het geval, die beschermt uitsluitend tegen aanrakingsgevaar. Je kunt ervoor kiezen om altijd te werken met werkkleding die bescherming biedt tegen vlambogen. Let daarbij wel op de voorliggende beveiliging. De juiste bescherming is in veel gevallen alleen mogelijk als dit uit de berekening blijkt.

Aandacht voor vlambooggevaar

Ook wordt soms verondersteld dat vlamboogrisico’s bij middenspanning groter zijn. Dat is niet zo: de meeste vlamboogongelukken gebeuren bij laagspanning. Dat is ook wel logisch, aangezien er veel meer werkzaamheden worden verricht in laagspanning. Bovendien is een deel van de professionals die met laagspanning installaties werken minder gespecialiseerd en minder specifiek opgeleid. Alleen daarom al is het goed dat er nu meer aandacht is voor vlambooggevaar. Bijkomend voordeel van de omschrijving in de NEN 3140 is dat de expliciete benoeming van risico en maatregelen voor vlambogen leidt tot een gestandaardiseerde aanpak en beveiliging. Bij elk bedrijf en bij elk project gelden voortaan voor de installateur dezelfde richtlijnen. Dat schept duidelijkheid en geeft zowel installateur als opdrachtgevers houvast.

Richtlijnen helpen niet tegen menselijke vergissingen

Vlambogen zijn een groot gevaar en een reëel risico waar installateurs zich goed bewust van moeten zijn. Met de vernieuwde NEN 3140 worden maatregelen ter voorkoming en bescherming nadrukkelijker voorgeschreven voor installateurs en monteurs. Maar aangescherpte richtlijnen helpen weinig tegen menselijke fouten en vergissingen. Ook daarom is de extra aandacht in de norm goed. En om die reden besteedt Eaton aandacht aan vlamboogrisico’s. Naast de technische oplossingen die de noodzaak van PBM’s beperken, is meer bewustzijn over het risico en de impact van vlambogen misschien wel de beste veiligheidsmaatregel.