Innovatie en creativiteit vereist

Auteur: dr. Henk-Jan Hoekjen. Foto’s: De Groot Installatiegroep, Dura Vermeer/OTH.

Het is de laatste jaren een duidelijke trend in de vastgoedsector: het renoveren van bestaande gebouwen. Waar voorheen nogal eens gekozen werd voor nieuwbouw, is het hergebruiken van bestaande gebouwen – mede als gevolg van de trend op het gebied van duurzaamheid en circulariteit – tegenwoordig steeds meer een reële optie. Ook voor het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) is dit belangrijk. Als overheidsorganisatie wil het RVB graag een voortrekkersrol spelen waar het gaat om het verduurzamen van de gebouwde omgeving. Op dit gebied worden momenteel flinke stappen gemaakt. Neem de renovatie van een omvangrijk gebouwencomplex aan de Herman Gorterstraat 5 in Utrecht. Mede dankzij partners als Dura Vermeer Bouw Hengelo, OTH, DWA en De Groot Installatiegroep wordt in dit project aangetoond dat een gedateerd pand wel degelijk energieneutraal kan worden gemaakt. Iets wat voorheen onmogelijk leek.

Innovatief en creatief

Projectmanager Frans van Beek, projectmanager RVB: “De enorme renovatie van het totale project van in totaal 37.000 vierkante meter is zo duurzaam mogelijk ingestoken. Met het klimaatdoel 2050 voor ogen is het Herman Gortercomplex het eerste rijkskantoor dat gerenoveerd wordt onder de ambitie ‘energieneutraal’. Deze ambitie is in de aanbesteding aan de markt meegegeven en wordt nu ook echt uitgevoerd.”

Patrick Kip, projectleider bij Dura Vermeer: “De basis van het UAV-GC-contract was en blijft écht samenwerken als gelijkwaardige partners. Alleen hierdoor is het mogelijk het ontwerp en proces zo optimaal en snel mogelijk te realiseren. Zo is een innovatief en creatief concept rondom circulair- en energieneutraal bouwen gecreëerd.”

Voor wat betreft de installatie-aspecten van het project maakt De Groot Installatiegroep deel uit van het projectteam. De Groot Installatiegroep is een familiebedrijf dat al 55 jaar samenwerkt met een verscheidenheid aan opdrachtgevers aan de beste elektrotechnische, werktuigbouwkundige en brandbeveiligingsoplossingen. “Dura Vermeer heeft inschreven op dit project en zocht daarbij naar een installatiebedrijf dat ervaring heeft op het gebied van energiezuinigheid en duurzaamheid en grote projecten aankan”, vertelt technisch directeur Johan van Heerikhuizen over de wijze waarop De Groot Installatiegroep betrokken raakte bij de renovatie van het Herman Gortercomplex. “We hebben ons gezamenlijk aangemeld – ook met bijvoorbeeld OTH en DWA – en werden uiteindelijk geselecteerd om dit project te gaan uitvoeren.”

PV-cellen

Het Utrechtse project is in verschillende opzichten uitdagend. Het project omvat het transformeren van drie gedateerde kantoorgebouwen uit de jaren ’90 naar één modern en zeer duurzaam rijkskantoor. Niet alleen is Dura Vermeer met haar partners verantwoordelijk voor design, build, en maintain, maar ook voor de levering van energie. Het project geschiedt dus via een zogeheten DBM&E-contract. “Voor wat betreft de levering van energie was er een belangrijke aanvullende eis”, vertelt Van Heerikhuizen. “De energie moet bij voorkeur op het terrein van het complex zelf opgewekt worden, en anders moet het afkomstig zijn van binnen een straal van 10 kilometer rond het gebouw. We hebben dit opgelost door in het ontwerp voor de renovatie op grote schaal PV-cellen in te zetten, die op de verschillende bouwdelen geplaatst zullen worden.”

Van Heerikhuizen benadrukt dat dit project – waarbij de zogenoemd BENG-methodiek al vanaf de aanbestedingsfase centraal stond – maximale inzet vraagt van alle betrokkenen. “We werken bijvoorbeeld nauw samen met adviesbureau DWA”, zegt hij. “Op basis van ‘trias energetica’ proberen we gezamenlijk het energieverbruik in het gebouw zo efficiënt mogelijk te maken.” Het label ‘energieneutraal’ wordt behaald met zowel energiebesparende als energieopwekkende maatregelen, zoals bijvoorbeeld de adaptieve gevel door ‘triple glas’ en zonwering aan de binnenzijde. Voorts is er gekozen voor een maximale kierdichting voor een optimaal binnenklimaat en een lager energiegebruik. Ook wordt het Herman Gortercomplex voorzien van slimme sensoren en energiemeters, waardoor energiestromen inzichtelijk worden. Dankzij deze slimme methodiek kunnen eisen worden bewaakt, eventuele afwijkingen ten opzichte van het ontwerp worden getraceerd, en kan daar waar nodig bijgestuurd. Een energiecoach gaat zorgen dat er nog slimmer met het gebouw kan worden omgegaan. “We zijn door de gekozen contract-vorm ook verantwoordelijk voor het onderhoud en de energievoorziening”, vertelt Van Heerikhuizen. “Dus het is in ieders belang dat de energiedoelen in de praktijk echt gehaald gaan worden.”

Minder lux

Om de gezamenlijke doelen te behalen, zijn soms creatieve oplossingen gekozen, die ook in toekomstige andere projecten grote voordelen kunnen bieden. In dit opzicht verwijst Van Heerikhuizen onder meer naar de manier waarop er wordt omgegaan met het schakelen van de duurzame verlichting in het pand. “De norm zegt dat er op elke werkplek minimaal 500 lux moet zijn”, legt hij uit. “Maar tegelijkertijd weten we dat medewerkers vaak uitstekend kunnen werken in een situatie met minder lux. Daarom hebben we ervoor gekozen om in dit gebouw te gaan schakelen op 300 in plaats van 500 lux. Medewerkers kunnen de verlichtingssterkte via een app naar 500 lux brengen, maar daarvoor moeten ze dan zelf een handeling verrichten. Op deze manier – die is toegestaan volgens de norm – realiseren we optimale verlichting voor alle gebruikers én een zo efficiënt mogelijk energieverbruik. De verlichting zal in het gebouw gemiddeld slechts 2,35 Watt per vierkante meter verbruiken.”

In het gebouw zitten nog veel meer ‘slimme snufjes’ die vragen om de expertise van het installatiebedrijf. Dankzij onder meer het gebruik van warmtepompen en een klimaatplafond wordt straks een gebouw gerealiseerd dat uitblinkt in energiezuinigheid. Ook is er veel aandacht voor de beveiliging van het gebouw, aangezien het kantoorcomplex onder meer gebruikt zal gaan worden door enkele overheidsinstanties voor wie veiligheid belangrijk is. “Een extra uitdaging is dat het gebouw tijdens het renovatieproces gedeeltelijk in gebruik blijft”, vult Van Heerikhuizen aan. “Daarom zal het project in twee fases plaatsvinden.” Vanaf eind 2021 kunnen instanties gebruik gaan maken van het gerenoveerde gebouw en begin 2023 is de renovatie naar verwachting geheel afgerond. Dan zal het complex plaats bieden aan ongeveer tweeduizend medewerkers van verschillende Rijksonderdelen van het ministerie van Justitie en Veiligheid (J&V) en andere overheidsinstanties.

Groter geheel

Het Herman Gortercomplex is een echt voorbeeldproject omdat het bij oplevering het eerste rijkskantoor zal zijn dat geheel energieneutraal is. En ook voor De Groot Installatiegroep is het een mooie referentie. “We laten er opnieuw mee zien dat we sterk zijn op het gebied van duurzaamheid”, zegt Van Heerikhuizen. Bovendien toont het project dat innovatief elektrotechnisch installatiewerk nooit op zichzelf staat, maar altijd plaatsvindt in de context van een groter geheel. “Misschien wel het sterkste aspect van dit project is de samenwerking tussen de verschillende partners”, zegt Van Heerikhuizen dan ook. “Dankzij de inzet van alle betrokkenen en een goede afstemming met elkaar, lukt het ons om het energieverbruik zo laag mogelijk te houden.” Hij heeft dan ook alle vertrouwen in een succesvolle afronding van het project. “Iedere installateur weet dat je tijdens een project tegen uitdagingen aanloopt”, zegt Van Heerikhuizen. “Maar alle betrokken partijen hebben de expertise en de wil om eventuele problemen op te lossen en het project tot een succes te maken.”