Normontwerp veilig werken buurtbatterijen

Auteur: Gerrit Tenkink

“Ook voor de installateur is het van belang om zich te verdiepen in het normontwerp”, aldus Michiel Wiggers, technisch directeur bij iwell en commissielid. “Het kan altijd gebeuren dat de commissie bepaalde zaken over het hoofd heeft gezien. Of misschien heeft een installateur een andere ervaring met zo’n energieopslagsysteem”, zegt Wiggers, die weet dat energieopslag een steeds belangrijker rol in de Nederlandse energietransitie gaat spelen. “Dalende kosten voor batterijen en nieuwe toepassingen maken de businesscase steeds interessanter. Er zullen op meer plekken batterijen geplaatst worden. De installateur zal er dus ook vaker mee te maken krijgen, maar hij moet dan wel weten waar hij aan toe is. De toenemende decentrale opwekking van elektrische energie en de daarbij ontstane behoefte aan lokale opslag van elektrische energie via batterij-energieopslagsystemen vraagt om een veilige bedrijfsvoering.”

Verzamelnaam

Maar wat valt onder de definitie van buurtbatterij? Wiggers legt het uit: “‘Buurtbatterijen’ is een verzamelnaam voor alle energieopslagsystemen die we gaan tegenkomen, deels in het energienet, maar ook losgekoppeld van het energienet. We trekken op dit moment een ondergrens bij batterijsystemen tot 25kWh energie-inhoud. We maken verder geen onderscheid in type energieopslagchemie. Veel mensen kennen lithium-ion batterijen, maar er worden op het moment ook veel andere type batterijen ontwikkeld, zoals zeezout, zoutwater en ‘flow’ batterijen. Deze vallen allemaal onder de norm. Uitgesloten is energieopslag in mechanische vorm, zoals bij vliegwielen, energieopslag in gasvormig waterstof en energieopslag in condensatoren. Een buurtbatterij kan zowel stationair als mobiel zijn. Denk in het eerste geval aan een grote batterij die helpt het net te balanceren, bijvoorbeeld naast een grote duurzame energieopwekker als een windturbine of een batterij in een wijk die tijdelijk helpt het net en de wijktransformatoren en schakelstations te ondersteunen. Maar we zien ook steeds meer mobiele toepassingen. Mede door de strengere milieuregels worden batterijen vaker ingezet als alternatief voor mobiele dieselaggregaten, bijvoorbeeld op festivals, als extra vermogen bij tijdelijke laadpleinen of tijdens bouwprojecten.”

Transport

“De toepassing van batterijen is steeds logischer”, vervolgt Wiggers. “Denk aan de dalende prijzen voor batterijen door schaalvergroting en daarnaast de nieuwe batterijtechnieken, in combinatie met nieuwe verdienmodellen. Het aantal partijen in de markt neemt toe en die houden elkaar scherp. Je ziet bijvoorbeeld vaker dat batterijen worden ingezet om de netbalans te handhaven. Traditioneel werd dit door gascentrales gedaan, maar de operationele kosten van batterijen zijn ondertussen een stuk lager dan die voor gascentrales.” Maar buurtbatterijen worden volgens de iwell-directeur ook populairder omdat er onvoldoende transportcapaciteit is. Energieopslag in de buurt wordt belangrijker. “En omdat de duurzame stroom wel een waarde heeft, is het slim om de duurzame energie tijdelijk op die locatie in een batterij op te slaan om op een later moment weer af te geven aan het net als de zon niet meer schijnt, of de wind niet meer waait. Daarmee heb je ook de mogelijkheid een deel van de opgewekte stroom tegen een zo gunstig mogelijke prijs het net op te sturen.”

Een ander moment dat de buurtbatterij uitkomst kan bieden, is bijvoorbeeld op de piekmomenten. “We koken minder op gas en meer op inductie. Dat zorgt voor een flinke toename in het afgenomen vermogen per woning, vooral rond etenstijd. En voor die pieken is het net toentertijd niet ontworpen. De netbeheerder kan ervoor kiezen om het net te verzwaren, maar dat brengt veel (maatschappelijke) kosten met zich mee. Met iwell draaien wij samen met een netbeheerder een pilot om te onderzoeken hoe onze batterijsystemen de tijdelijke kookpieken kunnen opvangen.”

Afbakening

In de toekomst zullen we dus vaker buurtbatterijen in het straatbeeld tegenkomen. En daarom is het van belang om een nauwkeurige beschrijving op papier te hebben, zodat alle partijen weten waar we het over hebben. Op dit moment is er namelijk nog geen specifieke norm voor de bedrijfsvoering van buurtbatterijen en gezien de snelle ontwikkelingen is zo’n norm hoog tijd. Internationaal zijn er wel productnormen, maar die zijn niet één op één te kopiëren naar de Nederlandse situatie en die zeggen vaak ook niets over hoe de batterijsystemen gebruikt kunnen worden in hun omgeving. En verschillende partijen hebben juist behoefte aan zekerheid over hoe de buurtbatterijen veilig zijn in te zetten.

Universele regels

De norm moet uitleggen waar de batterij aan moet voldoen, maar ook wat een gebruiker ervan mag verwachten en hoe instanties qua vergunningverlening om moeten gaan met buurtbatterijen. Uiteraard is ook de veiligheid van werken daarbij van belang voor de installateur. “Daarom is er behoefte aan een universele toepassing van de regels in Nederland en een veilige bedrijfsvoering van de batterijen. Het schept duidelijkheid voor alle partijen. We schrijven de norm(tekst) als aanvulling op de NEN3140 ‘Bedrijfsvoering van elektrische installaties- Laagspanning’, waar deze in onze ogen tekort schiet op het gebied van energieopslagsystemen. We focussen ons op de veilige en uniforme bedrijfsvoering van de batterijen.”

Relatie met NEN 3140

Ontwerp NEN 4288 vult NEN 3140 aan door in te gaan op de opgeslagen energie en de impact hiervan op het veilig beheren van het batterij-energieopslagsysteem. Deze norm beschrijft de toepassing van NEN 3140 en de aanvullende handelingen, bevoegdheden en verantwoordelijkheden die voor een veilige bedrijfsvoering van batterij-energieopslagsystemen noodzakelijk zijn. Net zoals NEN 3140 geeft Ontwerp NEN 4288 een mogelijke implementatie van de Nederlandse Arbowetgeving betreffende het veilig werken aan, met en nabij elektrische installaties en arbeidsmiddelen. Daar waar NEN 3140 zich richt op deze veilige bedrijfsvoering in het algemeen en aansluit bij de praktijk binnen de elektrotechniekbranche, geeft Ontwerp NEN 4288 voorschriften hoe ook binnen de branche voor batterij-energieopslagsystemen veilig kan worden gewerkt aan elektrische installaties betreffende elektrotechnische gevaren.

Meepraten

In de commissie heeft een brede selectie aan partijen zitting, om een zo compleet mogelijke norm te kunnen schrijven. Bijvoorbeeld vertegenwoordigers van potentiële klanten/gebruikers van buurtbatterijen zoals netbeheerders en woningcorporaties. Ook zijn de gemeenten vertegenwoordigd, omdat zij een rol zullen spelen in de vergunningen die nodig zijn voor het plaatsen van de buurtbatterijen. Verder bevat de commissie partijen die buurtbatterijen ontwikkelen en produceren. En last but not least zit kennis vanuit de installateurs aan tafel.

Commentaar

Belanghebbenden kunnen tot 7 oktober commentaar geven op Ontwerp NEN 4288 via normontwerpen.nen.nl.

De norm NEN 4288 gaat vooral over de veiligheid van bedrijfsvoering van alle typen batterijen. Maar daarnaast zijn er ook andere ontwikkelingen gaande, zoals de circulaire risicobeheersing van Li-Ion energiedragers, zowel los opgeslagen als in systemen. De norm zit meer aan de elektrotechnische toepassingskant en de circulaire risicobeheersing legt zich meer toe op de (brand)veiligheid. Wiggers stelt dat de elektrotechnisch installateur ook hier kennis van moet hebben. Deze kennis is gratis online beschikbaar via:

https://www.infomil.nl/onderwerpen/veiligheid/nieuws/circulaire-risicobeheersing-lithium-ion-0/