De toekomst staat morgen al voor de deur

Tekst: Martin Bongers
Foto’s: WSED en Leopictures

De geopolitieke ontwikkelen in het afgelopen jaar versnelden ons denken over energiebesparing. Het hemd bleek weer eens nader dan de rok, want vooral de energieprijs was de trigger – en niet de noodzaak tot ‘omdenken’. Ook de saldering en het prijsplafond zijn voor de gemiddelde consument alleen interessant omdat het hen ‘snel geld’ oplevert. Voor een ideële transitiestimulans waren deze regelingen ook niet bedoeld. Met andere woorden: ook al zijn de zonnepanelen en andere energiebesparende producten niet aan te slepen, we moeten dit in het juiste perspectief zien.

Kans of bedreiging

Er zijn leveranciers die een verkoopstijging van meer dan 60 procent noteerden. Die vraagexplosie betekent nogal wat voor de keten: grondstoffen, logistiek, installatiecapaciteit et cetera. In elke ketenschakel ontstaan tekorten, en het einde daarvan is nog lang niet in zicht. Tegelijkertijd melden zich steeds meer nieuwe partijen op de markt, zij willen ook een stuk van de taart. Tekorten en markttoetreders, het wordt steeds duidelijker dat de traditionele installatieketen er daardoor anders uit gaat zien. Dat is een enorme kans, maar voor de installateur die niet oplet of niet meekan, is het een bedreiging.

Innovatie

In de eerste plaats leiden die tekorten tot innovatie. Het kunststof zonnepaneel van Solarge bijvoorbeeld, ontstond mede uit de wens om niet van componenten uit China afhankelijk te zijn, zowel vanuit politiek als logistiek oogmerk. Maar in de slipstream daarvan betekent het simpele feit dat die kunststof panelen veel minder wegen, dat er volstaan kan worden met een lichtere draagconstructie, dat er minder ‘handjes’ nodig zijn en dat er sneller gemonteerd kan worden. Tegelijkertijd komen er veel meer daken in aanmerking, daken die ongeschikt zijn voor zware panelen. Dus ontstaat er weer een extra vraag en moeten er nog meer mensen ‘gevonden’ worden die een dak op willen klimmen. Wie die mensen niet vindt, haakt af als installatiepartner.

Niet alleen Solarge ziet een deel van de oplossing in innovatie en lokale productie. Het aantal Europese startups neemt enorm toe, mede ingegeven doordat het geld goedkoop is. Investeren levert nog steeds meer op dan een bank aan rente kan bieden. Het gevolg van al die startups is dat er meer en meer ‘slimme’ energiebesparende producten op de markt komen. Of het nu gaat om apparatuur voor domotica, voor smart buildings, om nieuwe typen warmtepompen of thuisbatterijen – het lijkt de mobieltjesmarkt wel. Voordat je het weet is er alweer een beter – lees: zuiniger – apparaat. Maar de klant heeft ook internet, die ziet dat en wil zo’n apparaat. Liefst meteen. Ook dit dwingt de installateur dus tot het aannemen van mensen. Dure mensen, die de innovaties snappen. Want een goede monteur lijkt steeds meer op een whizzkid. Wie niet opleidt, haakt af.

Nieuwe dienstverleners

In de tweede plaats zien we dat die opkomende bedrijven, met hun nieuwe producten en diensten, de traditionele keten overhoop halen. Een klant of een installateur die op zoek is naar een leverancier, pakt al lang geen Gele Gids meer. Er zijn nu one stop shopping platformen waarmee men detailhandel, groothandel en wellicht ook de importeur omzeilt. Er zijn nu energieleveranciers die ook zelf installeren, er zijn installateurs die energie leveren… kortom, de keten transformeert razendsnel en wie niet anticipeert, haakt af.

Coolblue, ooit begonnen met TV’s en laptops, is een goed voorbeeld van wat er gaande is. Het bedrijf opende onlangs een eigen opleidingsinstituut waar jaarlijks meer dan honderd zonnepaneelmonteurs worden opgeleid. En voortdurend worden bijgeschoold. ‘Tja, als we dan toch bezig zijn’, dacht Coolblue, ‘waarom dan niet meteen ook opleiden voor laadpalen? Dan kunnen we die ook online verkopen. En doe de stroomleverantie dan ook meteen maar!’ En zo doemt er uit het niets, zo maar een sterke concurrent op. Niet voor een bepaalde partij uit de traditionele keten, maar voor een hele serie ketenschakels tegelijkertijd.

Tekorten en markttoetreders, het wordt steeds duidelijker dat de traditionele installatiemarkt er daardoor anders uit gaat zien

Slimme klanten

In de derde plaats: de klanten worden zelfredzamer. Ze zoeken een manual-filmpje op internet op, bestellen zelf de panelen of een warmtepomp en hup, aan de slag. In Den Bosch (De Boschgaard) en Almere (Oosterwold) kunt u met eigen ogen zien waartoe die consument in staat is, in collectief verband. In beide plaatsen ontstaan megagrote, duurzame wijken waar men zelf zorgt voor zaken als energie en afwatering. Alles circulair uiteraard.

Afkijken

Het beste is het om dit allemaal te zien als een uitdaging: de moderne klant kan een hoop, maar er is nog steeds regie nodig. Of advies en training. En wat Coolblue kan, kunt u ook. Kijk daarbij – net zoals Coolblue deed – goed om u heen, want het idee voor een totaalleverancier met een heuse eigen Academy is in enkele landen om ons heen al voorgedaan. Ook daar zijn het trouwens de niet-traditionele marktpartijen, die voor innovaties en marktverstoringen zorgen.

Om u heen kijken kan via internet. Volg bijvoorbeeld een paar van de talloze sites die investeringen in energystartups rapporteren, kijk af wat die jonge gasten verzinnen. Of bezoek congressen en beurzen. Zo was er afgelopen februari nog het drukbezochte congres Solar in 2030, Elektropraktijk deed er verslag van.

World Sustainable Energy Days

Nog veel drukker bezocht werden de World Sustainable Energy Days (WSED), van 28 februari tot 3 maart in Wels, Oostenrijk. Een internationale conferentie met meer dan 600 experts uit 50 landen. Met een parallelbeurs waar internationale bedrijven hun productinnovaties lieten zien aan de circa 78.000 bezoekers.

Tijdens het evenement over energie-efficiënte werd ook een update van de nieuwe EU-richtlijnen en -financieringen gedeeld. Voor het overige stonden alle dagen in het teken van energie-innovaties.

Opvallend was de relatief grote aandacht voor pellets en andere biomassa-brandstoffen, inclusief innovatieve mini-biomassacentrales voor thuis, in de garage. Dit alles werd gepresenteerd als een CO2-neutrale, schone oplossing voor het energietekort. Misschien omdat het in Oostenrijk was – bossen zat – maar in Nederland kijken we daar wat genuanceerder tegenaan.

Met een thuisbatterij werk je bewust mee aan een duurzame transitie

Energiecollectieven

Wel interessant voor Nederlandse installateurs: het programmaonderdeel Power to the people: energy savings and Energy Communities, waarin best practice voorbeelden voorbij kwamen van georganiseerde energieconsumenten. In Nederland neemt het samen energie beheren (op straat- of wijkniveau) intussen steeds meer toe en deze ontwikkeling is zoals gezegd voor installateurs lucratief – niet om de schroeven aan te draaien of om de spullen te leveren (want dat kunnen die consumenten vaak wel zelf), maar als regisseur en adviseur.

Relevant waren ook de sessies over de ‘industriële transitie,’ de verandering die de keten zelf ondergaat onder druk van de energiecrisis. Veel nadruk uiteraard op innovaties en technologische opties om de eigen ketentransformatie in de pas te laten open met de marktontwikkeling. Simpeler gezegd: meebewegen om te overleven.

Presentaties terugkijken? Ga dan naar www.wsed.at of neem contact op met OÖ Energiesparverband, Landstrasse in Linz, telefoon: + 43-732-7720-14386, e-mail: office@esv.or.at, internet: www.esv.or.at.

Praktische besparingsopties

Kortom, allemaal noodzakelijke informatie om ‘in de toekomst te kijken’, om strategisch te kunnen anticiperen. Want die toekomst kan zo maar morgen al voor de deur staan. Intussen bellen er wel gewoon klanten die liefst vanmiddag al ‘een energiebesparend apparaat’ willen hebben. Meestal klanten die vanuit hun portemonnee denken, niet vanuit idealen. Waar liggen dan de praktische kansen voor de installateur?

Op één staat uiteraard het isoleren van woning of kantoor. Voor de gemiddelde installateur lijkt dit niet tot het metier te behoren, maar dat is het dus wel. Want vanuit de ene dienstverlening volgt de andere.

Op twee: het zonnepaneel. Glas of kunststof, afhankelijk van de locatie.

Drie is het slim integreren van zo’n paneel met vraag en aanbod binnen de locatie, eventueel in combinatie met een warmtepomp, misschien met een oplaadpunt voor de auto. Dat neigt al een beetje naar een smart building, waar een zelfdenkend regelsysteem de regie voert.

Vier: domotica. Met je telefoon of een display in één keer alle led-verlichting in en om het huis regelen. Op afstand de verwarming aanzetten, kijken wie er voor de deur staat.

Vijfde plek: warmteterugwinning en ex aequo een warmte-terugwinsysteem voor in de douche.

Verder nog wat ‘klein spul’ maar vanuit service en factuurwaarde niet minder interessant: de slimme thermostaat, led-verlichting, een zonneboiler of een lucht/water warmtepomp, elektrische radiatoren of infrarood verwarmingspanelen.

Thuisbatterij

Gelukkig zijn er ook klanten die wèl voor een duurzame oplossing kiezen, die actief willen bijdragen aan de transitie. Voor hen is er de thuisbatterij. Helemaal interessant is het, als zo’n batterij gecombineerd wordt met een dynamisch energiecontract. De klant is dan in staat om energie in te kopen tegen het laagst mogelijk uurtarief en na gebruik het restant te verkopen tegen het hoogste tarief. De klant wordt handelaar en gaat daardoor heel bewust om met energie. Die klant zal zich dan wel twee keer bedenken voordat hij, net als vrijwel heel Nederland, alles om zes uur ’s avonds aanzet – in tegenstelling tot iemand met alleen een saldering, die zal er niet bij stil staan. Anders gezegd: een thuisbatterij koop je niet alleen voor jezelf, je wordt daarmee onderdeel van het grote geheel. Je helpt al handelend en besparend actief mee om geen energie te gebruiken wanneer dan niet rationeel is, je helpt dus mee om het stroomnet te stabiliseren.

Wachten op subsidie voor een batterij? Niet verstandig. Tegen de tijd dat die subsidie er is, worden de apparaten weer duurder en intussen had men al heerlijk kunnen genieten, ook financieel.

Tot slot: de markt verandert in rap tempo. De apparatuur wordt meer en meer high tech, de klanten zelf zijn ook slimmer. De concurrentie komt uit de gekste hoeken. Verander dus mee, of tel uw knopen. Om in wielertermen te spreken: het peloton wacht op niemand.