Gezondheid en verslimming gaan hand in hand

Auteur: dr. Henk-Jan Hoekjen.

Gezondheid is in de verlichtingswereld de laatste jaren een steeds belangrijker onderwerp geworden. De gezondheidsbevorderende werking van licht wordt op beurzen en congressen op vaak wetenschappelijk onderbouwde wijze voor het voetlicht gebracht. Licht, zo is een steeds breder bekend gegeven, heeft niet alleen een visuele functie, maar draagt ook bij aan het ‘gelijkzetten’ van de menselijke biologische klok. In het menselijk oog bevinden zich receptoren die het slaap-waak-ritme van de mens aansturen en op die manier een bijdrage leveren aan onder meer een gezonde nachtrust en het reguleren van de hoeveelheid van het ‘stress-hormoon’ cortisol in de bloedbaan. Kort en goed: licht en gezondheid zijn innig met elkaar verbonden. Want een mens kan alleen gezond functioneren wanneer zijn dag-nachtritme op orde is.

Mens centraal

De kennis omtrent de gezondheidsbevorderende functie van licht is ook in de elektrotechnische wereld steeds meer gemeengoed. Want het beïnvloeden van de menselijke biologische klok geschiedt natuurlijk niet alleen via het natuurlijke daglicht, maar in onze moderne wereld voor een belangrijk deel ook via door elektrotechnisch installateurs aangelegd kunstlicht. In de eenentwintigste eeuw brengen we een groot deel van de tijd binnen door, hetzij in huizen, hetzij in onze bedrijfsgebouwen. En dus is het belangrijk dat elektrotechnisch installateurs lichtsystemen installeren die niet alleen een optimaal visueel effect teweegbrengen, maar die daarnaast ook het gezondheidsaspect van gebouwgebruikers meewegen.

Vanuit de industrie wordt aan deze vraag de laatste jaren volop gevolg gegeven. Steeds meer aanbieders, zoals onder (veel) meer LEDVANCE (zie het artikel elders in deze uitgave), Zumtobel, Fagerhult, Trilux en Luctra bieden verlichting aan waarbij de focus ligt op de gezondheid van gebruikers. Bij laatstgenoemd bedrijf is men klip en klaar over het grote belang van het zogenoemde ‘human centric lighting’ (HCL). “Ons assortiment bestaat uit individuele armaturen die het effect van daglicht op onze circadiaanse klok nabootsen. De lampen bieden helder blauw licht op het moment dat u alert en productief moet zijn en rood kalmerend licht op het moment dat u meer ontspannen kunt zijn of wanneer het belangrijk is om uw blauwe lichtsensor niet te activeren zoals ’s avonds.”

Ook tal van andere bedrijven bewegen zich zoals gezegd op dit spoor. Aanbieder Trilux onderscheidt vier verschillende functies van HCL. ‘Menscentrale’ verlichting leidt volgens de fabrikant tot een hogere productiviteit, meer welbehagen, gezond licht én toekomstbestendigheid. Tegenwoordig wordt daarom – onder meer door Trilux – de mogelijkheid geboden om ‘persoonlijke lichtscenario’s’ op te roepen via een app.

‘Smart’

Dit voorbeeld maakt duidelijk dat de implementatie van gezonde verlichting vaak hand in hand gaat met het toepassen van innovatievere lichtsturingsoplossingen. Installateurs ervaren het dikwijls in de dagelijkse praktijk: verlichtingssystemen worden steeds vaker beschouwd als integraal onderdeel van de gezonde ‘smart building’. Bij Signify – het voormalige Philips Lighting – weet men er alles van. “Het is van cruciaal belang om medewerkers op kantoor comfortabel en gezond te houden”, aldus woordvoerder Roel Dekoninck. Daarom lanceerde de fabrikant recentelijk nieuwe Philips IoT-sensoren die gegevens verzamelen en versturen via het Interact Office-geconnecteerde verlichtingssysteem en API’s voor monitoring van de omgeving. “Met de nieuwe sensoren die worden gelanceerd, kunnen bedrijven hun kantooromgeving monitoren en de omstandigheden optimaliseren voor de gezondheid en het welzijn van hun medewerkers.”
In kantoorgebouw Edge Olympic Amsterdam is reeds ervaring opgedaan met het  innovatieve systeem. Aldaar is een zogenoemd ‘power-over-ethernet LED’ geïmplementeerd. “Daardoor kunnen we de gezondheid en productiviteit van de gebruikers van een gebouw bevorderen door middel van technologie”, aldus Erik Ubels van vastgoedbedrijf Edge. “De uiterst nauwkeurige lokalisatie en de superieure mogelijkheden om mensen te tellen, stellen ons in staat om de gebruikerservaring en het facilitair beheer in onze gebouwen te optimaliseren. De nieuwe mogelijkheden voor monitoring van de omgeving dragen extra bij aan het welzijn van onze medewerkers.”

Volgens Signify-woordvoerder Dekoninck heeft de opkomst van dergelijke innovatieve oplossingen belangrijke gevolgen voor de elektrotechnische sector. “Het betekent het samenbrengen van twee werelden die eigenlijk al die tijd gescheiden waren”, zegt hij hierover. “De wereld van de verlichting (elektrotechnicus) en de wereld van de IT-intrastructuur moeten elkaar gaan vinden.” En dat gebeurt dan ook steeds vaker, signaleert de Signify-medewerker. “We merken dat installateurs zich meer en meer comfortabel voelen met deze IoT-dimensie die verlichting heeft gekregen. Het geeft hen ook een competitief voordeel ten opzichte van installateurs die deze weg vergeten in te slaan.”

Ultraviolette straling

Met betrekking tot de gezondheid van gebouwgebruikers speelt er momenteel natuurlijk nog een ander belangrijk onderwerp: hoe kun je op een veilige manier werken in bedrijfsgebouwen, zonder dat je elkaar besmet met (bijvoorbeeld) het Covid 19-virus. Ook op dit vlak kan het installeren van de juiste verlichting verrassenderwijze een bijdrage leveren. Dit voorjaar kwam de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSVV) met een document waarin te lezen stond dat eventueel besmette lucht in gebouwen gezuiverd kan worden middels UV-C licht. “Al sinds het einde van de 19e eeuw is het bekend dat micro-organismen inactief worden onder invloed van ultraviolette straling”, aldus de woordvoerder van de stichting. Vooral kwikontladingslampen, met een relatief hoge energiepiek bij een golflengte van rond 253 nanometer, bieden volgens de NSVV mogelijkheden. Belangrijk is wél dat het licht veilig wordt ingezet, want de straling van UV-C kan zowel het hoornvlies als de huid van mensen beschadigen. “Worden de stralingsbronnen op de juiste manier geïnstalleerd en worden er voldoende voorzorgsmaatregelen getroffen om directe blootstelling te voorkomen, dan kunnen UV-C lampen veilig worden toegepast.” Een UV-C systeem kan volgens de NSVV worden opgenomen in een luchtbehandelingsinstallatie. “De luchtcirculatie passeert dan een ‘UV-C kamer’ in het luchtkanaal, waardoor aanwezige virussen in de lucht onschadelijk gemaakt worden.”

Ook op dit gebied is Signify volop actief. Het bedrijf maakte dit voorjaar bekend dat het investeert om zijn portfolio van UV-C-verlichting uit te breiden om tegemoet te komen aan de groeiende vraag naar desinfectie. Als aanvulling op zijn portfolio verwierf Signify onlangs de activa van Germicidal Lamps & Applications (GLA), een klein in Nederland gevestigd bedrijf met uitgebreide expertise op het gebied van UV-C-desinfectie. “Door de capaciteit te verhogen en het UV-C-assortiment uit te breiden, zorgt Signify voor de veiligheid van de mensen in een wereld die zich aanpast aan het nieuwe normaal. De UV-C-verlichting is beproefd en betrouwbaar als een effectief desinfectiemiddel.” Dit is onlangs gevalideerd in een laboratoriumtest van de Boston University, waaruit blijkt dat de UV-C-lichtbronnen van Signify het virus dat COVID-19 veroorzaakt binnen enkele seconden inactiveren. “Dit is cruciaal omdat organisaties nu op zoek zijn naar manieren om hun activiteiten voort te zetten en diensten te verlenen in een veilige omgeving.”

Potentie

Samenvattend wordt duidelijk dat twee tendensen momenteel om voorrang strijden in de verlichtingswereld: de toenemende verslimming van gebouwgerelateerde systemen, en het steeds grotere belang van de gezondheid en veiligheid van gebouwgebruikers. Dankzij moderne technologieën die gebruik maken van (onder meer) draadloze systemen, sensoren én de kennis omtrent bijvoorbeeld de menselijke lichtbehoefte en de wijze waarop licht kan helpen om een ruimte (besmettings)veilig te maken, lopen deze ontwikkelingen steeds meer hand-in-hand. Voor de installatiebranche – en alle overige betrokkenen – zijn dit uiterst belangrijke ontwikkelingen. Want de potentie van gezondheidsbevorderende verlichting in een verslimmende wereld kan alleen ten volle benut worden wanneer elektrotechnisch installateurs zich voortdurend blijven informeren en bijscholen over de nieuwste innovatieve ontwikkelingen. Met andere woorden: werk aan de winkel.