“Nederland loopt voorop in aantal inzamelpunten”

Auteur: Ing. M. de Wit – Blok

LightRec sloot zich twaalf jaar geleden aan bij de Vereniging NVMP: Nederlandse Verwijdering Metalelektro Producten. De Stichting hield zich toen al specifiek bezig met het inzamelen van afgedankte tl-buizen, gloei-, spaar- en led-lampen én de bijbehorende armaturen. Directeur van LightRec Gied van Hoorn: “De oprichting is een initiatief geweest van producenten en importeurs van energiezuinige verlichting in Nederland. Hiermee gaf de branche collectief invulling aan een milieuverantwoorde inzameling en recycling van energiezuinige verlichting die kleine hoeveelheden kwik bevat.”

Producentenverantwoordelijkheid

Dit gebeurde overigens niet alleen vanuit het oogpunt van milieu en gezondheid maar ook naar aanleiding van wet- en regelgeving die stelde dat de inzameling en recycling een producentenverantwoordelijkheid is. Op Europees niveau is bijvoorbeeld bepaald dat partijen die verlichtingsapparatuur en armaturen produceren of importeren, verplicht zijn deze aan het einde van de levensduur weer in te zamelen. Door zich aan te sluiten bij LightRec voldoen zij via de deelnemersovereenkomst automatisch aan deze wettelijke verplichting. Ook het Bouwbesluit speelt een rol door in de editie van 2012 al aan te geven dat lampen en armaturen, bijvoorbeeld bij sloop of renovaties, gescheiden moeten worden afgevoerd en verantwoord verwerkt.

De weg naar 10.000 inzamelpunten

Afgelopen twaalf jaar heeft LightRec zich sterk ontwikkeld door een eigen beleid op te zetten en initiatieven te ontwikkelen om het percentage ingezamelde verlichting en armaturen te maximaliseren. Van Hoorn: “Zoveel mogelijk lampen inzamelen begint bij het creëren van inzamelpunten op locaties waar dit eenvoudig mogelijk is. Zowel voor de professionele als de consumentenmarkt. In Nederland hebben we het zo geregeld dat LightRec hierin de partij is die het beleid maakt en de middelen beheert, terwijl de stichting Wecycle uiteindelijk faciliteert in de benodigde promotie, infrastructuur en inzamelmiddelen. Wij zijn in deze dus de opdrachtgever en Wecycle het uitvoerend orgaan.”

Dit beleid heeft onder meer geleid tot een relatief fijnmazig netwerk van ruim tienduizend inzamelpunten in Nederland. Voor de consument spelen retailers, DHZ-zaken en supermarkten zoals Jumbo en Albert Heijn een belangrijke rol. Installateurs hebben daarnaast de mogelijkheid om hun lampen en armaturen in te leveren bij onder meer groothandels en bouwmarkten, maar kunnen ook eenvoudig zelf containers aanvragen. Deze worden door Wecycle op locatie geplaatst en op afspraak ook weer opgehaald. Vooral voor grotere projecten die zich bezig houden met sloopwerkzaamheden, vormen containers een zeer praktische oplossing om verlichting en armaturen conform de wet- en regelgeving af te voeren richting een verantwoorde verwerking. Ditzelfde geldt voor renovatieprojecten waar bestaande verlichting vrijwel altijd wordt vervangen door led en er grote hoeveelheden oude verlichting en armaturen moeten worden afgevoerd.

Gerichte communicatie

Van Hoorn: “Door voortdurend de mogelijkheden naar de specifieke doelgroepen te communiceren zamelen we steeds meer verlichting en armaturen in. Zo is er bijvoorbeeld een campagne geweest richting de sloopbedrijven, hebben vele consumenten inmiddels van Wecycle gehoord en proberen we alle installateurs, bouwbedrijven en aannemers te informeren over hun plicht om verlichting en armaturen gescheiden in te zamelen en af te voeren. Ook zijn er initiatieven van Wecycle en LightRec, zoals ‘de Gouden Bakkie Award’ voor bedrijven die zich extra inzetten voor het verzamelen van verlichting en armaturen. Hiermee kom je soms tot indrukwekkende percentages. Ten opzichte van 2017 zijn er in 2018 bijvoorbeeld 30% meer armaturen ingezameld. Op dit moment focust LightRec zich op het informeren van installateurs met betrekking tot importeurschap. Installateurs die lampen uit het buitenland inkopen en vervolgens in Nederland inzetten, zijn volgens wet importeur en hiermee verplicht de lampen weer terug te nemen na de levensduur. Veel installateurs zijn hiervan niet op de hoogte.”

Nederland doet het best goed

Met het aanstippen van de huidige activiteiten en een blik op de toekomst, komt de nieuwe voorzitter Maurice Spee in beeld. Geen ‘groentje’ in deze markt, aangezien hij al ruim zes jaar betrokken is bij het inzamelen en recyclen van lampen en armaturen op Europees niveau. “De materie in het algemeen ken ik dus goed, de specifieke situatie in de Nederlandse markt en de betreffende aanpak ben ik me op dit moment aan het eigen maken. Want vergis je niet: Europa is níet homogeen waar het de inzameling en het recyclen van verlichting en armaturen betreft. De wetgeving is weliswaar Europees, maar ieder land kan deze inpassen in zijn eigen nationale wetgeving. Zo hebben sommige landen bijvoorbeeld een dedicated systeem voor specifiek verlichtingsproducten terwijl andere één organisatie hebben voor álle producten die moeten worden ingezameld. De stichtingsstructuur zoals we die in Nederland (en België) kennen is relatief uniek ten opzichte van een structuur met aandeelhouders of associaties zoals deze elders in Europa wordt gehanteerd. Ook het loskoppelen van beleid en uitvoering (via respectievelijk LightRec en Wecycle) is niet gebruikelijk in andere landen.”

Environmental mindset

Hij vervolgt: “Om een maximale inzameling te realiseren, blijkt tevens een verschillende aanpak in de diverse landen nodig te zijn. Zo bestaan er bijvoorbeeld grote verschillen in de ‘environmental mindset’ van mensen uit Noord-Europa – Scandinavië – en mensen uit Oost- en Zuid-Europa. De eerste groep is in veel hogere mate bereid in te zamelen dan de tweede. Hiervoor zijn verschillende oorzaken aan te wijzen. Enerzijds ontbreekt handhaving vanuit zowel de overheid als de distributeurs in Oost- en Zuid-Europa. Anderzijds verschilt het welvaartsniveau aanzienlijk: mensen die straatarm zijn, hebben andere zorgen aan hun hoofd dan het milieubewust afvoeren van afgedankte lampen en armaturen. En daar kan ik me ook best wat bij voorstellen. Nederland doet het gemiddeld goed tot zeer goed.”

Toekomstige uitdagingen

Wat de toekomst van LightRec betreft benoemt de nieuwe voorzitter een aantal focuspunten. Spee: “Als eerste loopt LightRec gewoon bijzonder goed. Onder andere door een zeer betrokken bestuur waarvan de leden bedrijven uit de keten vertegenwoordigen en gefocust zijn op het terughalen van een maximaal percentage lampen en armaturen. Deze focus en mindset moeten we vast zien te houden aangezien we op dit moment ongeveer 80% in van de oude tl-en spaar- en gasontladingslampen inzamelen die op de markt wordt gezet. Ruim meer dan de overheid eist. Om het nog beter te doen zullen we de markt blijven informeren over het nut en de noodzaak. Gelukkig zijn we een toegankelijke organisatie waar iedereen met vragen terecht kan. Ik zou iedere installateur die afgedankte verlichting en armaturen nog níet conform de wet- en regelgeving afvoert, willen aanraden contact op te nemen over de mogelijkheden. Wij kunnen hen zeker helpen met een geschikt inzamelpunt, een eigen inzamelmiddel of een container die we komen brengen en weer ophalen.”

Kwikloze led-verlichting

Daarnaast heeft LightRec in de toekomst rekening te houden met een aantal ontwikkelingen zoals het uitfaseren van verlichting die kwik bevat. Deze ontwikkeling in onomkeerbaar, omdat vrijwel uitsluitend nog led wordt verkocht en toegepast. Niet allen door de energiezuinige werking maar ook door het toekomstige verbod op spaarlampen en tl-verlichting. Spee: “LightRec is oorspronkelijk opgezet als entiteit om juist kwikhoudende lampen in te zamelen, waarmee terecht de vraag rijst of we in de toekomst nog wel een bestaansrecht hebben. Daar houden we ons op dit moment nog niet intensief mee bezig omdat we voorlopig onze handen meer dan vol hebben aan de inzameling van kwikhoudende lampen en – zoals eerder gezegd – onze focus op de inzameling van armaturen. Dat betekent niet dat we geen aandacht besteden aan led. We nemen de lampen namelijk ook gewoon in. De toekomst zal uitwijzen hoe onze rol in de circulaire economie zich de komende jaren precies zal uitkristalliseren.”

Maurice Spee

Maurice Spee is director Collection and Recycling bij Signify – voorheen Philips Lighting – en heeft binnen het Philips-concern verschillende CFO-rollen vervuld. In 2013 raakte hij werkzaam bij de discipline Collection & Recycling waar hij Martin de Jager – de eerste en vorige voorzitter van LightRec – leerde kennen. Gezamenlijk bepaalden zij mede het beleid van de inzamelsystemen in de verschillende Europese landen waar Signify actief is.